نام استاد محمدرضا شجریان یادآور اوج هنر موسیقی در ایران زمین است. آوازه هنر استاد حتی به خارج از مرزهای کشور نیز رسیده است. به جرات می توان گفت که علاقمندان و فعالین موسیقی و هنر در سطح بین المللی نیز به خوبی با آثار شجریان آشنا هستند. فرهنگ و هنر ایران زمین مرهون فردی است که از دوران جوانی تا سنین کهنسالی لحظه ای از تلاش برای احیای موسیقی ایرانی، دست بر نداشت. برای قدردانی کوچک از استاد بر آن شدیم تا شمه ای کوتاه از زندگی و آثار هنری استاد شجریان را در قالب کلمات به تصویر بکشیم.
بیوگرافی استاد محمدرضا شجریان
وی زاده یکم مهرماه ۱۳۱۹ و زاده مشهد است. همه سال های کودکی و نوجوانی شجریان در همین شهر سپری شد. وی از همان دوران کودکی، توانایی و استعداد ذاتی خویش به خواندن را آشکار کرد. در سال های نخست زندگی تحت تعلیم پدر، خواندن قرآن با صوت را فرا گرفت. صدای خوش صوت حزین وی خیلی زود به گوش اهل فن رسید. در سال ۱۳۳۰ برای اولین بار صدای تلاوت قرآن شجریان از رادیو خراسان به گوش رسید و این آغاز گام نهادن در مسیری پر فراز و نشیب بود.
محمد رضا شجریان هم زمان با ورود به دانش سرای مقدماتی در سال ۱۳۳۸ برای اولین بار به تعلیم موسیقی تحت نظر استاد پرداخت. سپس با ساز سنتور آشنا شد و در این زمینه نیز استعداد خود را شکوفا کرد. پس از مهاجرت شجریان به تهران، زمینه برای شرکت در دیگر کلاس های هنری نیز برای وی میسر شد.
استاد محمدرضا شجریان از سالمندان موفق در ایران زمین است که به مدد سال ها تلاش و کوشش توانسته به چهره ای بین المللی تبدیل شود. این استاد مسلم موسیقی کشور، زمانی نیز به اموختن هنر خوشنویسی در انجمن خوشنویسان مشغول شد. شجریان تحت نظارت اساتید صاحب نامی چون ابراهیم بوذری و حسن میرخانی قرار گرفت. درجه ممتاز خوشنویسی حاصل تلاش مستمر استاد در طی این سال هاست.
استاد شجریان دارای سه دختر و دو پسر است که مژگان و همایون شجریان نیز راه پدر را ادامه داده اند. در ادامه با کارهای هنری استاد بیشتر آشنا می شویم.
فعالیت های هنری استاد محمدرضا شجریان
جالب است بدانید که در سال ۱۳۹۸ به تصویب شورای شهر ، یکی از خیابان های تهران به نام محمدرضا شحریان تغییر کرد. بلوار فلامک جنوب و شمالی در منطقه ۲ به طور رسمی به نام استاد تغییر داده شد.
محمد رضا شجریان به احترام پیشینه مذهبی خانوادگی در سال های ابتدایی فعالیت رادیویی از نام مستعار سیاوش بیدگانی استفاده می کرد. وی توانست تحولی بزرگ در سبک موسیقی اصیل ایرانی به وجود آورد و این هنر سنتی را از گوشه عزلت به اوج برساند.
کنسرت های اروپا و آمریکای استاد از سال ۶۸ به همراه گروه پیرنیاکان و عندلیبی آغاز شد. تنها یکی از دستاوردهای عظیم این کنسرت ها، جمع اوری کمک های مردمی بین المللی پس از زلزله است.
محمدرضا شجریان ابداع کننده چندین ساز جدید در موسیقی ایرانی است که برخی از این سازها را به طور رسمی در نمایشگاه عمومی تهران به سال ۱۳۹۰، رونمایی کرده است. صراحی، شهر آشوب، ساغر، کرشمه، سبو برخی از این سازهای ابداعی هستند که در کنسرت های شجریان نیز استفاده می شوند.
بخشی از جوایز و نشان های قدردانی استاد محمدرضا شجریان
استاد شجریان در طول سال ها فعالیت حرفه ای، جوایز داخلی و بین المللی بسیاری را کسب کرده اند. ایشان از معدود چهره های موفق ایرانی هستند که از جوانی تا سنین سالمندی همچنان محبوبیت خود را در سراسر جهان حفظ کرده اند. در ادامه به برخی از جوایز کسب شده توسط نابغه عالم هنر و صدای ایران زمین، اشاره می کنیم:
جوایز یونسکو و گرمی
در سال ۱۳۷۸ جایزه پیکاسو و دیپلم افتخار از سوی سازمان یونسکو به استاد محمدرضا شجریان تقدیم شد. این مراسم در خارج از کشور و مقر سازمان یونسکو در پاریس برگزار شد. جایزه پیکاسو هر ۵ سال یکبار به هنرمندانی که برای شناسایی فرهنگ و هنر کشورشان تلاش کرده اند، تعلق می گیرد.
جایزه بیتا
در ۲۸ آبان ماه ۱۳۸۹ یکی دیگر از جوایز ارزشند بین المللی به استاد بی بدیل هنر موسیقی ایران زمین تعلق گرفت. استاد شجریان این جایزه را از دست بنیان گذار این نهاد در دانشگاه استنفورد آمریکا و طی مراسمی باشکوه دریافت کرد. این مراسم با نام سومین سال بزرگداشت ادب و هنر پارسی برگزار شد و همه ساله به افراد تاثیرگذار در هر کشو تعلق می گیرد.
نشان عالی هنر برای صلح
از سال ۱۳۹۲تا کنون ۷ دوره از جشنواره بین المللی هنر برای صلح برگزار شده است. موضوع اصلی این جشنواره غیر دولتی، صلح و فعالیت های بشردوستانه است. در سال ۱۳۹۶ هم زمان با پنجمین دوره بین المللی جشنواره” هنر برای صلح” این جایز به محمدرضا شجریان اعطا شد. این جشنواره به بررسی فعالیت های فرهنگی هنری پرداخته و جوایزی را برای پیشکوستان در زمینه صلح و فعالیت های بشر دوستانه در نظر می گیرد.
نشان شوالیه استاد محمدرضا شجریان
در دوم تیر ماه ۱۳۹۲ نشان لیاقت شوالیه برای استاد در نظر گرفته شد. این نشان از سوی سفیر وقت فرانسه در ایران ( برونو فوشه) از سوی دولت فرانسه به وی اعطا شد. شجریان از معدود افراد غیر فرانسوی است که توانسته از دولت فرانسه نشان عالی وزارت فرهنگ و هنر را دریافت کند. نام وی برای همیشه در تاریخ این کشور به ثبت رسیده و از افتخارات جهانی محسوب می شوند.
جایزه بنیاد آقاخان
در تاریخ ۱۱ فروردین ۱۳۹۸ به پاس نقش آفرینی مسلم و مستمر شجریان در غنی کردن موسیقی، جایزه بزرگ آقاخان به وی اعطا شد. این بار مژگان شجریان افتخار اجرای قطعه ای از پدر و دریافت جایزه به نیابت از استاد محمدرضا شجریان را بر عهده داشت. هیئت داوران جشنواره آقاخان این جایزه ارزشمند را به پاس یک عمر اثرگذاری در هنر موسیقیایی ایران و خارج از ایران به وی اعطا کرد. این جایزه در پایان جشنواره بین المللی ۳ روزه لیسبون پرتغال به برندگان اعطا شد. این جایزه یکی از معتبرترین جوایز بین المللی در زمینه هنری است که هر ساله به افرادی که در حفظ و احیای میراث موسیقی کشور خود تلاش کرده اند، تعلق می گیرد.
استاد محمدرضا شجریان در تاریخ ۱۷ مهر ماه ۱۳۹۹ در میان حزن و اندوه فراوان هنردوستان و مردم ایران دعوت حق را لبیک گفتند. ولی تا همیشه این صدای جاویدان زنده خواهد بود و باعث افتخار ایران و ایرانی .
استاد شجریان روز شنبه در میان انبوه مردم و دوستداران ایشان در زادگاه خود و در طوس در کنار آرامگاه فردوسی به خاک سپرده شد .
روحشان شاد و یادشان گرامی باد .
