در کشورهایی که رو به سالخوردگی می باشند علاوه بر معضل سالمندی آزار و اذیت سالمندان نیز از مسائل بسیار مهمی است که با آن مواجه خواهیم بود .
آزار و اذیت سالمندان دارای ابعاد و جنبه های مختلفی از قبیل آزار فیزیکی، روحی و روانی، سوء استفاده های مالی، غفلت از سالمندان و طرد شدگی می باشد . طبق آمار جهانی اعلام شده آزار و اذیت سالمندان یا سالمند آزاری جزء سومین خشونت های خانگی در جهان محسوب می شود که رو به افزایش می باشد.
سالمندی در کشور
در روند افزایش سالمندان دیده می شود که جمعیت سالمندان از حدود ۴ درصد در ۳۰ سال گذشته به حدود ۲۶/۸ در سال ۹۰ رسیده که تا ۱۴۰۵ ، ۱۵،۵ میلیون نفر از مردم کشور سالمند خواهند بود. بنابراین با این روند سریع شناخت خشونت های موجود علیه سالمندان بسیار مهم و حائز اهمیت می باشد زیرا می تواند موجب طراحی برنامه ریزی و اقدامات لازم و متناسب با پیشگیری از آسیب سالمندان در جامعه و در نهایت ارتقاء کیفیت زندگی آنها باشد.
آیا تحقیقاتی راجع به آزار سالمندان در کشور صورت گرفته و آمار دقیقی وجود دارد؟
طرح مسئله آزار و اذیت سالمندان در جامعه ما بسیار نو و ناشناخته است و حتی مقاومت های بسیاری برای انکار آن یا کم اهمیت نشان دادن آن می شود. از طرفی در جامعه ایران ما بین سنتی بودن و صنعتی بودن هستیم لذا سالمندان در مسیر باورهای سنتی، اصیل و دینی خود هستند و نمی توانند همگام با جوانان حرکت نمایند و این امر موجب ایجاد تضاد و در نهایت آزار سالمندان و سوء رفتار با آنها می شود که بسیاری از این خشونت ها در خانواده ها نسبت به سالمندان آشکار نیست مانند رفتار نامناسب و نادرست نسبت به سالمندان از طرف خانواده ها که بصورت پنهان است.
طبق یک تحقیق انجام شده توسط گروه داخلی دانشکده پزشکی و مرکز تحقیقات دانشگاه شهید بهشتی در بررسی میزان آزار و اذیت سالمندان از سال ۸۴ لغایت ۹۴ به نتایجی رسیده شده که متاسفانه میزان آزار سالمندان و خشونت علیه آنها ۵۶،۴ درصد آزار سالمندی در کشور وجود دارد که شایع ترین آنها به ترتیب :
- ۳۰،۷ درصد آزار عاطفی
- ۲۵،۴ درصد آزار روانی
- ۲۵،۱ درصد غفلت از سالمندان
- ۱۹،۷ درصد مالی
- ۱۳،۱ درصد جسمی و
- ۱۱،۷ درصد طرد شدگی
می باشد.
آزار سالمندان و سوء رفتار با سالمند یکی از معضلات در کل دنیاست که در هر جامعه ای به شکلی است و میزان و شدت های مختلفی دارد اما میزان سوء رفتار در ایران از کشورهای دیگر جهان بیشتر است هرچند که رئیس سازمان بهزیستی کشور اذعان دارد که به دلیل آموزه های اخلاقی و دینی در کشور سالمند آزاری در ایران برخلاف کشورهای دیگر دنیا بیشتر در زمینه سوء رفتارهای مالی است.
عوارض سالمند آزاری در کشور
از عوارض مهم خشونت و سوء رفتار با سالمندان کاهش اعتماد به نفس و ایجاد ناامیدی در سالمندان است که خود باعث حذف آنها از زندگی اجتماعی می شود.
حذف سالمندان = حذف تجربه های موفق
اگر بخواهیم بدانیم که سلامت اجتماعی یک جامعه در چه سطحی نسبت به جوامع دیگر می باشد، یکی از فاکتورها و المانهایی که باید تخمین زده شود میزان خشونت هایی است که افراد آن جامعه نسبت به یکدیگر دارند مثلا میزان خشونت نسبت به سالمندان تخمین زده شود.
البته در اینجا منظور از خشونت میزان ضرب و شتم محسوب نمی شود، بلکه هر عمل و رفتاری که انجام یا عدم انجام آن باعث آسیب روانی ، جسمی و روحی برای سالمند شود و در ادامه کیفیت زندگی اجتماعی او را پایین بیاورد سوء رفتار و خشونت با سالمند محسوب می شود. لذا شناخت این موارد بسیار مهم است.
با حذف سالمندان در حقیقت تجربه ها حذف خواهند شد و این یعنی تکرار شکست. بنابراین باید با شناخت سالمند و آسیب ها و نوع سوء رفتارها از آسیب روحی و روانی آنها که منجر به طرد و حذف آنها می شوند جلوگیری شود و با استفاده از ظرفیت های مطلوب سالمندان و مشارکت آنها در ابعاد مختلف و تجربیات موفق آنها سطح زندگی آنها ارتقاء یابد که این خود با ارتقاء کیفیت سلامت اجتماعی جامعه رابطه مستقیم دارد.
راهکارهای پیشنهادی جهت از بین رفتن و یا کاهش میزان آزار سالمندی
مشکلات خلاء قانونی و عدم وجود قوانین حمایتی از سالمندان خود باعث بروز و افزایش پدیده و معضل خشونت سالمندی می باشد.
در قوانین کشور برای سالمندان قوانین و تدابیری که مناسب و مطلوب آنها باشد وجود نداشته و این خود دلیل مهمی بر عدم احترام به سالمندان و در پی آن بروز آسیب های روحی و روانی و طرد سالمندان می شود.
در شرایط فعلی لازم است که ۳ اقدام اساسی صورت گیرد:
۱- تدوین قوانین و اتخاذ تصمیم های مناسب و مطلوب سالمندان و قوانین حمایتی جهت استفاده بهینه از تجربیات و ظرفیت های سالمندان در جهت حضور آنها در جنبه های مختلف جامعه
۲- آگاه نمودن سالمندان از حق و حقوق مربوط به خودشان
۳- آموزش مراقبت از سالمندان در سطوح مختلف آموزشی در جامعه جهت اعمال رفتارهای مناسب و عدم انجام رفتارهای نامطلوب با آنها و وجود ضمانت در صورت تمرد از این آموزه ها
تمامی موارد مذکور تاثیر بسزایی در کم شدن این خشونت ها دارد و همچنین موجب بالا رفتن میزان احترام به سالمندان درجامعه می شود و لذا خواهیم دید که آسیب های روحی و روانی و جسمی نیز کاهش یافته و جای خود را به احترام و ارتقاء سلامت اجتماعی جامعه می دهد.
